اهمیت بهره‌گیری از ظرفیت میانقاب‌ها به شکل صحیح و مناسب
اجرای دیوارهای جداکننده در ساختمان ممکن است به دو صورت درون قاب و خارج از آن باشد. به دیوار جداکننده‌ای که درون قاب (محصور با تیر و ستون) اجرا شود، میانقاب می‌گویند و اگر این دیوار خارج از قاب اجرا شود به آن تیغه می‌گویند. دیواری که واحدهای بنایی آن به‌صورت مجزا باشد، دیوار گسسته گفته می‌شود اما درصورتی‌که عملکرد اجزای دیوار به‌صورت یکپارچه باشد به آن دیوار با مصالح پیوسته می‌گویند.
بهره‌گیری از ظرفیت میانقاب‌ها از آن جهت دارای اهمیت است که اتصال یا عدم اتصال میانقاب به قاب، بر عملکرد لرزه‌ای آن بر سازه تأثیر می‌گذارد. همچنین بسته به اینکه میانقاب با قاب اتصال داشته باشد یا نه اثراتی که بر روی سازه می‌گذارد و نحوه توزیع نیرو در قاب متفاوت خواهد بود.
میانقاب سازه‌ای
میانقاب سازه‌ای: به میانقابی می‌گویند که در قاب به تیر و ستون متصل باشد، در غیر این صورت، میانقاب را غیر سازه‌ای می‌نامند. لازم است این نکته نیز ذکر شود که میانقاب‌های سازه‌ای در باربری جانبی شرکت می‌کنند.
اهمیت بهره‌گیری از ظرفیت میانقاب‌ها به شکل صحیح در هنگام وقوع زلزله خود را نشان می‌دهد زیرا استفاده از میانقاب باعث افزایش سختی سازه می‌شود. افزایش سختی سازه همیشه هم خوب نیست زیرا سختی بالای سازه باعث جذب بیشتر نیروی زلزله می‌شود. این امر باعث کاهش شدید باربری جانبی سازه هنگام تخریب میانقاب می‌شود.
نحوه بهره‌گیری از ظرفیت میانقاب‌ها به شکل مناسب
برای بهره‌گیری از ظرفیت میانقاب‌ها باید ابتدا اثرات اندرکنش بین قاب و میانقاب بررسی شود. این اثرات می‌تواند شامل نیروهای انتقال‌یافته از میانقاب به ستون و اتصال‌های قاب و تیر باشد. نکته قابل‌توجه در اینجا این است که اگر در دهانه‌های ساختمان هم دیوار و هم مهاربند داشته باشیم از ظرفیت یکی از آن‌ها برای تأمین سختی یا مقاومت جانبی ساختمان استفاده می‌شود.
به‌منظور بهره‌گیری از ظرفیت میانقاب‌ها باید دو طرف دیوار، بتن پاشی شود و مهاربند نیز قطع شود. در دهانه‌هایی که دارای مهاربند هستند، اجرای دیوار باید به نحوی باشد تا در عملکرد مهاربند ایجاد اختلال نکند. برای این منظور می‌توان از پانل‌های سه‌بعدی یا دیوارهای سبک استفاده نمود.
شرایط بهره‌گیری از ظرفیت میانقاب‌ها
بهره‌گیری از ظرفیت میانقاب‌ها به شکل مناسب تنها با شرایط زیر امکان‌پذیر است.
- میانقاب باید مقاومت کافی در جهت عمود بر صفحه خود داشته باشد.
- در درزهای میانقاب باید از ملات ماسه سیمان و یا باتارد استفاده شود. استفاده از ملات‌های گلی و گل آهک برای میانقاب مناسب نیست.
- بین دیوار و اعضای قاب نباید فاصله‌ای وجود داشته باشد. همچنین تماس دیوار با تیر و ستون باید به‌طور کامل باشد اما در صورت اینکه بین تیر فوقانی و دیوار درز وجود داشته باشد نباید از روش‌های مرسوم اجرای دیوار مانند استفاده از آجرهای مایل برای پر کردن این درز استفاده نمود. علت این ممانعت ایجاد ستون کوتاه است. استفاده از این آجرها به‌طور مایل تنها در صورتی مجاز است که فضای خالی بین کنج دیوار و آجر مورب با بتن و یا با مصالحی پر شود که مقاومت فشاری آن بیشتر یا مساوی با آجر است.
- درزهای قائم نیز باید با ملات پر شوند. اگر این درزها پر نشده باشند، می‌توان فضای خالی آن را با یک ابزار فلزی به همراه ملات پر نمود. همچنین برای پر کردن این درزها روی دیوار دوغاب سیمان ریخته می‌شود. علاوه بر این، بر طبق دستورالعمل ارزيابي و بهسازي لرزه‌اي ساختمان مدارس با ميانقاب، میزان مشارکت این دیوار در تأمین سختی و یا مقاومت جانبی با ضریب کاهنده 40 درصد محاسبه می‌شود. لازم است این نکته نیز ذکر شود که بررسی کفایت اعضا ( تیر و ستون‌ها) و یا اتصالات قاب پیرامونی میانقاب، بدون در نظر گرفتن این ضریب کاهش انجام می‌شود.
بهسازی لرزه‌ای با بهره‌گیری از ظرفیت میانقاب‌ها
در نشریه 360 دستورالعمل‌های لازم جهت بهره‌گیری از ظرفیت میانقاب‌ها در بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌های فولادی و بتنی آورده شده است. این دستورالعمل‌ها شامل موارد زیر است:
- ساختمان‌هایی که از میانقاب برای تأمین مقاومت جانبی خود استفاده می‌کنند نباید بیشتر از سه طبقه باشند.
- میانقاب بیان‌شده در دستورالعمل نشریه 360 از جنس لایه‌های ساخته‌شده با آجر، بلوک سیمانی یا سفالی و یا از جنس بلوک و آجر همراه با بتن پاشی است. این دستورالعمل شامل میانقاب‌های ساخته‌شده از جنس شیشه، سنگ و یا جنس‌های دیگر نمی‌شود. دیوارهای سفالی تنها در صورتی میانقاب به‌حساب می‌آیند که به کمک بتن پاشی تقویت شده باشند. این نوع بتن پاشی باید در دو طرف دیوار سفالی صورت بپذیرد. همچنین میانقاب باید در برابر نیروهای جانبی که موازی با صفحه آن است و نیروهای عرضی در جهت عمود بر صفحه آن مقاوم شود.
- مقاومت فشاری و برشی مصالح بنایی میانقاب طبق دستورالعمل بهسازی لرزه‌ای و بهره‌گیری از ظرفیت میانقاب‌ها در نشریه 360 مشخص می‌شود.
شرایط لازم برای بهره‌گیری از ظرفیت میانقاب‌ها
حداقل شرایطی برای اعضا و اتصالات در ساختمان وجود دارد که در صورت برآورده شدن آن می‌توان رفتار مناسبی را از قاب میانپر انتظار داشت. اول اینکه هم اعضا و هم اتصالات قاب اطراف یک میانقاب باید به‌منظور ارزیابی اثرات اندرکنش بین میانقاب و قاب بررسی شوند. این اثرات می‌تواند مانند نیروهای انتقال‌یافته از میانقاب به ستون، تیر و اتصال‌های قاب باشد.
اگر شرایط فوق برآورده نشود، دیوار مذکور میانقاب نیست. در این صورت باید از مشارکت دیوار در مقاومت جانبی ساختمان و سختی صرفه نظر نمود. برخی از این شرایط در عناوین بالا ذکر شده است.
نحوه استفاده از ملات در ساخت میانقاب
اگر کیفیت واحدهای بنایی در دیوار به‌گونه‌ای باشد که بتوان احتمال آسیب‌پذیری آن را در آینده داد، باید قسمت‌های فرسوده یا شکسته دیوار با مصالح بنایی جدید جایگزین شوند. همچنین اگر ملات نیز بی‌کیفیت بود، ملات فرسوده با ملات باکیفیت جایگزین می‌شود. نکته‌ای که در این قسمت باید به آن دقت داشت، سازگاری ملات استفاده‌شده با مصالح بنایی است.
برای این منظور ابتدا ملات‌های فرسوده یا سست را با یک ابزار فلزی در رج آجرچینی برمی‌دارند و سپس به‌جای آن ملات با مقاومت مناسب قرار می‌دهند. دقت داشته باشید که در این عملیات به لبه آجرها آسیب نرسانید. محل رج‌ها را نیز باید با هوا یا بخارآب و برس پاک نمود و بعد با ملات جدید پر کرد.
ملات مورداستفاده در ساخت میانقاب باید کمی سفت باشد و میزان آب مورداستفاده در آن باید حداقل باشد. علت این امر هم به این خاطر است که ملات بین رج‌ها جاری نشود. بعد از مدت‌زمان یک ساعت و نیم از انجام این فرآیند باید آب کافی به دیوار پاشیده شود تا عمل هیدراسیون آن کامل شود.
در مورد بهره‌گیری از ظرفیت میانقاب‌ها به شیوه مناسب نکات فراوانی وجود دارد که خارج از حوصله این مقاله است، برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص شما می‌توانید با متخصصان شرکت ارزیابی و تأمین ایمنی لرزه‌ای مأمن ایرانیان تماس حاصل نمایید.
