اهمیت تهیه دستورالعمل و آییننامه ساختمانی
در بحث زلزله غالباً یک جمله تکراری وجود دارد و آن این است که “زمین‌لرزه انسان‌ها را نمی‌کشد بلکه ساختمان‌ها مردم را می‌کشند “. اگرچه ما نمی‌توانیم زمان احتمالی وقوع خطرات لرزهای را در محل زندگی یا کار خود کنترل کنیم اما می‌توانیم بر مهم‌ترین عامل در نجات جان انسان‌ها و یا کاهش تلفات ناشی از زلزله تأثیر بگذاریم و این عامل تهیه دستورالعمل و آییننامه ساختمانی است.
همچنین وقوع زمین‌لرزه‌های اخير در ايران و سایر مناطق جهان كه باعث خرابي و یا كشته شدن انسان‌هاي بي‌شماري شده است گواهی بر این قضیه است که ساختمان‌های موجود از مقاومت کافی در برابر زلزله برخوردار نیستند. همین امر موجب شده است تا در چند دهه اخیر در كشورهاي زلزله‌خيز برخی مؤسسات اقدام به تهیه دستورالعمل و آییننامه ساختمانی خاص آن كشور کنند. این دستورالعمل‌ها بر اساس ملاحظات اجتماعي، اقتصادي و فني تهیه می‌شوند.
در همین راستا پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي و همچنین مهندسي زلزله در ايران بر اساس سفارشی که توسط سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور صورت پذیرفته شده است، اقدام به تهیه دستورالعمل و آییننامه ساختمانی نموده است تا بتواند مقدمات لازم به‌منظور ارزيابي مقاومت لرزه‌اي ساختمان‌ها و همچنین مقاوم‌سازي آن‌ها را فراهم سازد. لازم است این نکته نیز ذکر شود که اعضای هیئت‌مدیره این شرکت یعنی شرکت ارزیابی و تأمین ایمنی لرزهای مأمن ایرانیان در تدوین این دستورالعمل مشارکت داشتهاند.
تهیه دستورالعمل و آییننامه های ساختمانی به منظور کاهش خسارت‌‌های ناشی از زلزله
منابع لازم برای تهیه دستورالعمل و آییننامه ساختمانی
همان‌طور که در مقدمه دستورالعمل و آییننامه ساختمانی ذكر شده است، در تهيه اين آییننامه از گزارش‌ها و یا دستورالعمل‌هاي بهسازي لرزهای آژانس حوادث غیرمترقبه آمریکا استفاده شده است. این دستورالعمل‌ها که به آن FEMA گفته می‌شود شامل مدارکی است که هنوز به‌عنوان استاندارد یا آيين‌نامه جهت اجرا ابلاغ نشده‌اند. از این دستورالعمل‌ها صاحبان پروژه و طراحان مي‌توانند همان‌طور که در آییننامه بیان شده است به‌صورت اختياري استفاده کنند.
هدف از تهيه اين مدارك به‌منظور تهیه دستورالعمل و آییننامه ساختمانی، بیان يك چارچوب يكسان و مناسب براي مقاوم‌سازي و ارزيابي لرزه‌اي ساختمان‌هاي موجود است.
محققان دستورالعمل‌هاي بهسازي لرزهای ساختمان‌ها را در كشورهاي نيوزيلند، آمريكا، اروپا و هندوستان موردبررسی قرار دادند و پس از مقايسه این دستورالعمل‌ها با دستورالعمل کشور ايران نسبت به ارزیابی و تهیه دستورالعمل و آییننامه ساختمانی اقدام می‌کنند.
نتيجه این امر روشن ساختن نقاط ضعف و یا قوت دستورالعمل و آیین‌نامه‌های ساختمانی به‌خصوص تشابه آن از لحاظ كاربردهای فني و اقتصادي، با مدارك مشابه ديگر در كشورهاي در حال توسعه مانند ايران است. مسئله بهسازي لرزهای داراي جنبه‌هاي اجرايي مختلفي خصوصاً از لحاظ اقتصادي است.
اگر به دنبال روش‌هاي ساده و قابل‌اطمينان و قوي هستیم، می‌توانیم با استفاده از منابع موجود و استفاده از سطح علمي مهندسان طراح كشور، راهكارهاي عملي لازم را به‌منظور تهیه دستورالعمل و آییننامه ساختمانی به دست آوریم. لازم است این نکته نیز ذکر شود که اعضای شرکت ارزیابی و تأمین ایمنی لرزهای مأمن ایرانیان جزء تهیه‌کنندگان و تنظیم‌کنندگان این نشریه‌ها هستند. همچنین اعضای این شرکت نسبت به تهیه دستورالعمل و آییننامه ساختمانی ازجمله استاندارد 2800 اقدام نمودند و جزء تهیه و تنظیم‌کنندگان این استاندارد نیز هستند.
تهیه دستورالعمل و آییننامه ساختمانی
لزوم تهیه دستورالعمل و آییننامه ساختمانی
استانداردهای ساختمانی مجموعه‌ای از مقررات مربوط به طراحی، ساخت، تغییر و نگهداری از سازه‌ها هستند. آن‌ها حداقل الزامات فنی را برای حفاظت مناسب از سلامتی، ایمنی و رفاه ساکنان ساختمان مشخص می‌سازند. مقررات موجود در دستورالعمل‌های ساختمانی این اطمینان را حاصل می‌کنند که سازه‌ها می‌توانند به اندازه کافی در برابر نیروهای لرزهای در هنگام زلزله مقاومت کنند.
این مفاهیم لرزهای نشان‌دهنده بهترین راهنمای موجود در مورد چگونگی طراحی و ساخت سازه‌ها برای محدود کردن خطر لرزهای هستند. می‌توان گفت سازه‌های ساخته شده قبل از تصویب آخرین استانداردهای لرزهای موجود به احتمال زیاد از حداقل سطح حفاظت جانی در برابر خطرات ناشی از زلزله برخوردار نیستند.
. به‌جز در شرایط خاص مانند زمانی که یک ساختمان به‌طور قابل‌توجهی بازسازی یا دچار تغییر می‌شود و یا تغییر در کاربری آن ایجاد می‌شود، الزامات کد (استاندارد) برای این ساختمان‌ها جزء مواردی است که هنگام طراحی و ساخت سازه باید به آن توجه نمود.
یک راه‌حل برای حل مشکل ضعف سازه‌ها، استفاده از مقاوم‌سازی لرزهای آن‌ها است. در حقیقت از طریق مقاوم‌سازی لرزهای می‌توان این ساختمان‌ها را در برابر زلزله مقاوم‌تر نمود. بنابراین مقاوم‌سازی لرزهای یک نکته حائز اهمیت در این خصوص است. هنگام برخورد با چنین ساختمان‌هایی اولین قدم بررسی سریع ساختمان‌ها با استفاده از غربالگری سریع چشمی در برابر خطرات احتمالی لرزهای است.
مرحله بعدی ارزیابی ساختمان با استفاده از ارزیابی لرزهای ساختمان‌های موجود است. اگر ارزیابی نشان داد که مقاوم‌سازی لازم است، این کار باید با استفاده از بهسازی لرزهای ساختمان‌های موجود انجام شود. تکنیک‌های بیان شده در آیین‌نامه‌ها برای بازسازی لرزهای ساختمان‌های موجود در حقیقت توصیف گسترده‌ای از تکنیک‌های مقاوم‌سازی و تقویت عناصر سازه‌ای ساختمان‌ها را ارائه می‌دهد.
مقاوم‌سازی لرزهای ساختمان‌ها
تهیه دستورالعمل و آییننامه ساختمانی در خصوص مقاوم‌سازی لرزهای
مقاوم‌سازی لرزهای ساختمان همچنین شامل حفاظت بهتر از اجزای غیر سازه‌ای (سقف‌های کاذب، دیوارهای غیر باربر و سیستم‌های آب و برق) و محتویات ساختمان (وسایل و تجهیزات) است. انواع خاصی از ساختمان‌ها، مانند سازه‌های بنایی غیرمسلح در زمین‌لرزه‌های اخیر عملکرد ضعیفی از خود نشان داده‌اند و خطرناک شناخته شده‌اند. در نتیجه این نوع سازه‌ها باید در برابر خطرات ناشی از زلزله مقاوم‌سازی شوند.
مقاوم‌سازی لرزهای سازه‌های آسیب‌پذیر به‌منظور کاهش خطر، حیاتی است. این امر برای محافظت از جان و دارایی ساکنان یک ساختمان و تداوم زندگی آن‌ها مهم است. به‌طورکلی، جوامع با سازه‌های مقاوم‌تر می‌توانند با سرعت بیشتری از زلزله رهایی یابند. اگر در ساختمان‌های مقاوم زندگی کرده و یا کار می‌کنید، احتمال آسیب‌دیدگی شما هنگام زلزله کمتر است؛
بنابراین بعد از زلزله، احتمالاً خانه و شغلی دارید که بتوانید به‌سرعت به آن برگردید برنامه FEMA’s QuakeSmart از طریق مقاوم‌سازی و سایر فعالیت‌های کاهش خطر زلزله به مشاغل کمک می‌کند تا خطرات لرزهای در ارتباط با خود را شناسایی و برطرف سازند.
