کلیات مراکز امن اضطراری

شهر تهران در نزدیکی گسل‌های متعددی قرار دارد که هر یک از این گسل‌ها ممکن است باعث زمین‌لرزه‌های متعدد و با شدت‌های مختلفی شوند. احتمال وقوع چنین حوادثی از این قبیل به نوبه خود تأکیدی بر احداث مراکز امن اضطراری در این شهرها دارد. قبل از هر چیز خوب است با تعریف تخلیه امن اضطراری آشنا شویم.

تخلیه امن اضطراری به فرآیندی می‌گویند که در آن شهروندان در هنگام وقوع زمین‌لرزه و خطرات احتمالی ناشی از آن محل زندگی خود را ترک می‌کنند تا به مدت‌زمان 72 ساعت بتوانند در این مناطق مستقر شوند. برای تحقق این امر برای شهروندان نقشه‌های ساده‌ای از محلات در نظر گرفته شده است. در این نقشه‌ها مراکز امن اضطراری و مسیرهای حرکت به سمت آن‌ها مشخص شده است.

مراکز امن اضطراری در حقیقت فضاهای سرپوشیده یا باز مقاوم و امنی هستند که به‌منظور استقرار افراد هر محله از زمان وقوع زمین‌لرزه یا هر نوع بحران دیگر، به مدت 72 ساعت پیش‌بینی شده است. تجربه حاصل از بحران‌های گذشته این واقعیت را بیان می‌کند که واکنش اضطراری در مواجهه با بحران‌های مختلف به‌راحتی از عهده دولت‌ها برنمی‌آید بلکه مردم نیز باید در این امر مهم مشارکت نمایند. بهتر است علاوه بر برنامه‌ریزی به‌منظور احداث مراکز امن اضطراری برای کاهش خسارت‌های مالی ناشی از زمین‌لرزه نسبت به مقاوم‌سازی و بهسازی ساختمان‌های قبل و بعد از وقوع زلزله اقدامات لازم انجام شود.

هدف از تعیین مراکز امن اضطراری

هدف از تعیین مراکز امن اضطراری، ارتقای توانمندی واکنش اضطراری در برخی از شهرها ازجمله شهر تهران در ساعات اولیه پس از وقوع زلزله است. این تخلیه امن در چرخه‌ی مدیریت بحران به‌عنوان بخشی از مرحله‌ی واکنش اضطراری و پاسخگویی در مواقع بحران محسوب می‌شود. با کمک ساخت مراکز امن اضطراری افراد می‌توانند در هنگام وقوع زلزله، زمانی که محله‌ی آن‌ها در معرض خطر قرارگرفته و یا حادثه‌ای برای آن‌ها رخ‌داده، در این نقاط امن که از قبل تعریف شده‌اند، مستقر شوند؛ بنابراین در شهر تهران حدود دو هزار و چهارصد نقطه امن شناسایی شده است. این نقاط تحت عنوان مراکز امن اضطراری در شهر تهران شناسایی شده‌اند. همچنین لازم است که این مراکز به‌طور مستمر به‌روزرسانی شوند.

علاوه بر این، هدف از تعیین مراکز امن اضطراری در شهرها ازجمله تهران شناسایی و یا انتخاب مکان‌های امن و با قابلیت دسترسی مناسب است. شهروندان باید بدانند در زمان وقوع چنین رویدادهایی در چه مناطقی پناه بگیرند. همچنین خانواده‌ها باید بدانند در صورت وقوع زلزله و گم کردن اعضای خانواده خود کجا می‌توانند آن‌ها را پیدا کنند. ازجمله مزایای دیگر استفاده از مراکز امن اضطراری، استفاده امدادگران از این مراکز به‌منظور ارائه اقلام اضطراری به مردم در صورت تداوم وضعیت بحرانی است؛ بنابراین لازم است مردم با نقشه جانمایی این نقاط به‌طور کامل آشنا شده و به کمک گروه‌های امدادی قبل از وقوع زلزله اطلاع‌رسانی‌های لازم به مردم داده شود و همچنین مانور مردمی در محلات انجام شود. اولویت انتخاب فضاها به‌عنوان مراکز امن اضطراری ابتدا با پارک‌ها و فضاهای روباز است.

نکات مهم در ارتباط با مراکز امن اضطراری

پارک‌ها، مساجد، مجتمع‌های ورزشی، پارکینگ، مجتمع‌های چندمنظوره و مدارس جزء مکان‌هایی هستند که تحت عنوان مراکز امن اضطراری شناخته شده‌اند. نقشه این مکان‌ها در سال‌های 86 و 87 تهیه شد و در اختیار مردم قرار گرفت. به‌منظور تهیه نقشه نقاط امن ابتدا دو منطقه در نظر گرفته شد. بررسی‌های اولیه این دو منطقه 17 و 2 نشان داد که این دو منطقه دارای نقاط امن به‌منظور تخلیه اضطراری نیستند. در حقیقت مسیر امنی در این دو منطقه برای خروج اضطراری شهروندان وجود ندارد. همواره تأکید بر این بوده است که محل مراکز تخلیه امن اضطراری باید دارای فضای باز باشد و هیچ نقطه کلیدی خطرناکی در مجاورت آن وجود نداشته باشد. از آنجایی که فضای بازی در این دو منطقه در دسترس نبود، به‌جای این دو منطقه از مدارس امن استفاده شد. در ارتباط با مراکز امن اضطراری نکاتی وجود دارد که در زیر به آن اشاره شده است:

• مردم باید از ورود و یا توقف در مسیرهای مربوط به شبکه اضطراری حمل‌ونقل، اجتناب کنند. این مسیرها به کمک تابلوهای مربوطه مشخص‌شده‌اند.
• مراکز امن اضطراری تعیین‌شده در شهر تهران فضاهای مطمئنی به‌منظور استقرار موقت مردم هستند. برای کسب اطلاعات کافی از این مراکز امن می‌توان نسبت به دانلود اپلیکیشن شهر آماده اقدام نمود. راه‌حل دیگر مراجعه به سایت شهرداری تهران است.
• پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران در حقیقت محلی هستند که در آنجا نیروهای امدادی مستقرشده و پشتیبانی لازم را در خصوص حوادث طبیعی انجام می‌دهند؛ بنابراین لازم است از حرکت به سمت این پایگاه‌ها و یا استقرار در مجاورت آن‌ها پرهیز نمایید.

معیارهای انتخاب مراکز امن اضطراری

محل نقاط امن اضطراری می‌بایست درون هر محله انتخاب شوند. دسترسی به این نقاط باید برای ساکنان آن محله آسان و امن باشد. این نقاط نباید در بین ساختمان‌های بلند محصورشده باشند. مسیرهای تخلیه امن اضطراری باید کوتاه باشند. این مسیرها باید از علمک گاز، جعبه‌های تقسیم برق، پل‌های زیرگذر یا روگذر ناامن و نماهای شهری فاقد ایمنی لازم دور باشند. این فضاها باید از نظر استانداردهای بین‌المللی دارای مقاومت و استحکام کافی در برابر زلزله باشند. یکی از موارد مهمی که پس از تهیه نقشه‌های مناطق امن اضطراری باید به آن توجه نمود، بحث آموزش به مردم است. این آموزش به این خاطر است که زمان وقوع حوادث طبیعی ازجمله زلزله مردم نحوه مراجعه به این مراکز امن را بدانند.

فرآیند تخلیه امن باید پس از زمین‌لرزه صورت بپذیرد و هدف آن محافظت از مردم در برابر خطراتی از قبیل پس‌لرزه‌ها، آتش‌سوزی و … است. این تخلیه امن مردم هم به‌صورت خودجوش می‌تواند صورت بپذیرد و هم مطابق با دستورات مسئولان زیربط انجام شود. به‌عنوان‌مثال زمانی که حادثه‌ای از قبیل زلزله اتفاق می‌افتد، مردم سریعاً منزل خود را ترک می‌کنند و زمانی که مسئولان مربوطه لزوم انجام تخلیه امن را تشخیص دهند، فرمان تخلیه امن صادر می‌کنند. این مراکز به کلیه مکان‌ها و فضاهایی اطلاق می‌شود که افراد پناهجو در آنجا مستقرشده و نیازها و احتیاجات آن‌ها ظرف مدت 72 ساعت تأمین می‌شود. در حقیقت این مسیر امن‌ترین مسیری هست که ساکنان یک محله قادر هستند به کمک آن سریع و سالم به مراکز تخلیه امن بروند. این مسیرها باید در نزدیکی محل باشند و ایمنی آن‌ها بررسی شود.

نقشه تخلیه امن اضطراری به تفکیک مناطق